Εκφοβισμός και Φασιστικές Συμπεριφορές στην Καθημερινή Ζωή

Τελευταία, πολλά έχουν γραφτεί περί της φασιστικής συμπεριφοράς τόσο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και στην επιστημονική βιβλιογραφία. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων του αλλού, η κακομεταχείριση, οι φραστικές ή σωματικές επιθέσεις είναι μερικά από εκείνα που όταν συμβαίνουν γύρω μας, προκαλούν έντονα συναισθήματα θυμού, φόβου, αδικίας και αγανάκτησης, είτε τα βιώνει κανείς ως θύμα είτε ως παρατηρητής.

Δυστυχώς φασιστικές συμπεριφορές μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας συμβαίνουν καθημερινά αναμεταξύ μας, στις παρέες, τις σχέσεις, στο σχολείο, στον εργασιακό χώρο, ακόμη και μέσα στην οικογένεια. Πολλές από αυτές δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμες ως επιθετικές ή εκφοβιστικές παρόλο που κρύβουν κάποια μορφή άμεσης είτε έμμεσης επίθεσης. Για παράδειγμα, ένας αστείος χαρακτηρισμός που δίνει έμφαση στην αδυναμία του άλλου, η βάναυση καταπάτηση της ελευθερίας του άλλου, η καταστροφή των προσωπικών του αντικειμένων, ή μια ταπεινωτική χειρονομία που επαναλαμβάνονται συνεχώς προς το ίδιο άτομο αποτελούν μορφές παρενόχλησης. Τέτοιες συμπεριφορές λοιπόν, περνούν απαρατήρητες με την έννοια ότι δε χαρακτηρίζονται απαραιτήτως επιθετικές, παρόλο που μπορεί να δημιουργούν εξαιρετικά δυσάρεστα συναισθήματα σε εκείνους που τις δέχονται.

Αρχικά, μπορεί να μην υπάρχει από το θύτη πραγματικά η πρόθεση για συμπεριφορές που θα παρενοχλήσουν και θα αναστατώσουν το συνάνθρωπο, ο οποίος μπορεί να είναι φίλος, συγγενής και γενικώς κάποιος συμπαθής. Όμως, ίσως στα πλαίσια μιας πλάκας και με την επιφανειακά αθώα διάθεση για πειράγματα, πολλοί παρασύρονται και καταλήγουν να στριμώχνουν το θύμα, να το παρενοχλούν, να το καταπιέζουν ή και να το φοβίζουν.

Η ισχύς εν τη ενώσει
‘Εχει ενδιαφέρον πως τέτοιες συμπεριφορές παρενόχλησης ή και εκφοβισμού γίνονται πολύ πιο έντονες και συχνές όταν συμμετέχουν παραπάνω από ένα άτομα. Ο ένας παρασύρει τον άλλον και φέρονται όλο και πιο σκληρά, σε βαθμό που ίσως δε θα έφταναν ο καθένας από μόνος του. Δεν είναι τυχαίο πως συχνά, μετά από ένα επεισόδιο παρενόχλησης που πραγματοποιείται στα πλαίσια μιας ομάδας, κάποιο από τα άτομα που συμμετείχε ως ένας από τους θύτες μπορεί να νιώσει ενοχές και να μετανιώσει για τον τρόπο που συμπεριφέρθηκαν εκείνο και η παρέα του στο θύμα τους.

Συχνά λοιπόν, ίσως με αυτήν την αλαζονεία που χαρίζει η «ισχύς έν τη ενώσει» μια παρέα, μια τάξη στο σχολείο, μια γειτονιά, ακόμη και μια ολόκληρη κοινότητα μπορεί να παρενοχλεί ένα συνάνθρωπο, που για κάποιο λόγο χαρακτηρίζεται αδύναμος, διαφορετικός ή «όχι αρκετά καλός» από τους υπόλοιπους. Έτσι, γίνεται συνεχώς στόχος για κοροϊδίες, χλευάσματα, παρενοχλήσεις, μικρό επιθέσεις και άλλες ταπεινωτικές συμπεριφορές.

Σχετικές έρευνες δείχνουν πως όλα αυτά προσβάλουν την αξιοπρέπεια, καταπιέζουν και αναστατώνουν τον άνθρωπο που δέχεται την παρενόχληση, προκαλώντας του πόνο και κλονίζοντας αισθήματα ηρεμίας και ασφάλειας. Ειδικά όταν πρόκειται για νεαρά άτομα, τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών εξελίσσονται σε ανθρώπους με προβληματική εικόνα εαυτού, χαμηλή αυτοπεποίθηση, δυσκολία σύναψης σχέσεων εμπιστοσύνης και ένταξης στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Το αντίκτυπο της παρενόχλησης στην εικόνα του εαυτού
Οι συμπεριφορές εκφοβισμού και παρενόχλησης που δέχεται ένα άτομο επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο που βλέπει και νιώθει με τον εαυτό του. Έτσι, άτομα που γίνονται αποδέκτες τέτοιων επιθέσεων, δυσκολεύονται να βγουν από το ρόλο αυτό και συνήθως παραμένουν εύκολος στόχος για τους άλλους.

Πολλές φορές μάλιστα, καταλήγουν να αντιμετωπίζουν και τα ίδια τον εαυτό τους με τον ίδιο επιθετικό και ταπεινωτικό τρόπο, ανάλογα και με το τι έχουν συνηθίσει να δέχονται από τους άλλους. Εναλλακτικά, σε μια προσπάθεια να ανακτήσουν τον έλεγχο, τέτοια άτομα βρίσκουν και εκείνα εναν εύκολο στόχο και γίνονται τα ίδια θύτες. Προβάλουν επάνω στο θύμα τους τις επιθετικές συμπεριφορές που έχουν δεχτεί, προκαλώντας τα ίδια δυσάρεστα συναισθήματα σε κάποιον άλλον. Ουσιαστικά έτσι, ξαναρχίζει βέβαια ο κύκλος των συμπεριφορών παρενόχλησης και εκφοβισμού, όπου κάθε θύμα γίνεται θύτης.

εξ αποστάσεως

Πρόκειται για υπηρεσίες όπως η ψυχοθεραπεία και η συμβουλευτική οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω τηλεφώνου ή διαδικτύου (skype, chat) χωρίς να χρειάζεται θεραπευτής και θεραπευόμενος να βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Γενικώς απευθύνονται σε ανθρώπους που για οποιοδήποτε λόγο δε μπορούν να επισκέπτονται το γραφείο μας με τη συχνότητα που απαιτείται για τις συνεδρίες της θεραπείας τους.

Για παράδειγμα, τέτοιου είδους υπηρεσίες εξυπηρετούν πολύ ανθρώπους που ταξιδεύουν συχνά και δε βρίσκονται για πολύ καιρό στο ίδιο μέρος, είτε έχουν πολύ φορτωμένο και περίεργο πρόγραμμα, περιορισμένο χρόνο, δυσκολία στη μετακίνηση, κινητικά προβλήματα είτε βρίσκονται σε απομακρυσμένα μέρη.

Επίσης, η εμπειρία μας έχει δείξει πως οι υπηρεσίες που δεν απαιτούν συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο, είναι ιδιαιτέρως κατάλληλες για άτομα που δυσκολεύονται να διαχειριστούν το να βρίσκονται με το θεραπευτή στον ίδιο χώρο, και μπορούν να λειτουργήσουν καλύτερα από την άνεση του δικού τους χώρου.

Οι ψυχολογικές υπηρεσίες εξ αποστάσεως έχουν κατά τα άλλα τα ίδια χαρακτηριστικά με τις υπόλοιπες, όπου ο ενδιαφερόμενος συναντιέται με τη ψυχολόγο. Δηλαδή, οι συνεδρίες έχουν την ίδια διάρκεια, και κόστος, και πραγματοποιούνται και αυτές ύστερα από συνεννόηση, σε μια προκαθορισμένη ώρα ανά τακτά διαστήματα. Βάσει ερευνών, τέτοιες μορφές ψυχολογικής υποστήριξης και θεραπείας είναι εξίσου αποτελεσματικές με τις παραδοσιακές, και μάλιστα για κάποιες ομάδες ανθρώπων ίσως και περισσότερο.

Τέλος, οι υπηρεσίες μέσω τηλεφώνου ή διαδικτύου μπορούν να συνδυαστούν με εκείνες που απαιτούν τη φυσική παρουσία του πελάτη στο γραφείο μας, είτε εκτάκτως είτε ως μέρος ενός θεραπευτικού πλάνου που συνδυάζει εναλλάξ συναντήσεις με διαδικτυακή ή τηλεφωνική επικοινωνία.

Η χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας στις διαπροσωπικές σχέσεις

Ξέρουμε όλοι πως η επικοινωνία στις διαπροσωπικές μας σχέσεις επιτυγχάνεται μέσω του λόγου, ενώ υπάρχουν και άλλοι τρόποι που επικοινωνούμε μεταξύ μας και ανταλλάσουμε μηνύματα, όπως είναι οι κινήσεις μας, η δημιουργικότητά μας, οι εκφράσεις του προσώπου ή η εμφάνιση και τα ρούχα μας. Κάθε επικοινωνία που δεν περιλαμβάνει τη χρήση λέξεων περιγράφεται ως μη λεκτική, μια έννοια που συγκεντρώνει πολύ ενδιαφέρον, κυρίως λόγω του ότι μοιάζει να φωτίζει όσα δε λέγονται και να ανοίγει δρόμους για να καταλάβουμε πολλά περισσότερα ο ένας για τον άλλον.

Βασικό χαρακτηριστικό της επικοινωνίας που πραγματοποιείται πέραν του λόγου, το οποίο την κάνει και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, είναι πως μπορεί να συμβαίνει και χωρίς την πρόθεση ή τον έλεγχο αυτού που μας δίνει την πληροφορία. Πολλές φορές μάλιστα, τυχαίνει το μήνυμα που μας μεταφέρεται με μη λεκτικό τρόπο, να αναιρεί εκείνο που εκφράζεται με λόγια. Αυτό όμως δε συμβαίνει πάντα, καθώς μπορεί η μη λεκτική επικοινωνία να επιβεβαιώνει και να συμπληρώνει τη λεκτική, ίσως κιόλας μεταφέροντας το μήνυμα με τρόπο πιο αποτελεσματικό από τις λέξεις. Σίγουρα πάντως, η μη λεκτική συμπεριφορά ενός ατόμου διαμορφώνει τις εντυπώσεις πριν ακόμη αυτό αρχίσει να μιλάει, και μπορεί είτε να προετοιμάζει το έδαφος και να επιβεβαιώνει αυτά που θα πει, είτε να τα ακυρώνει και καμιά φορά να τα αντικαθιστά.

Πολλοί νομίζουν πως όταν μιλάμε για μη λεκτική επικοινωνία, ουσιαστικά αναφερόμαστε στη γλώσσα του σώματος, δηλαδή στις κινήσεις, τις χειρονομίες, ή τις εκφράσεις του προσώπου. Παρόλο που το σώμα μας σίγουρα μεταφέρει σημαντικές πληροφορίες για εμάς ανάλογα με τη στάση μας ή με το πως κινούμαστε, η μη λεκτική επικοινωνία δεν εξαντλείται με το σώμα.
Για παράδειγμα, ένα άτομο μεταφέρει πληροφορίες στους γύρω του, μέσω των υλικών αγαθών που επιλέγει, όπως τα ρούχα, τα κοσμήματα και όποιο άλλο αντικείμενο συνδέεται με κοινωνική θέση, ηλικία, επιρροή κ.τ.λ.. Επίσης, θρησκευτικά σύμβολα, όπως ο σταυρός ή η μαντίλα δίνουν κάποια πληροφορία για αυτόν που τα φοράει. Τέλος, μη λεκτική επικοινωνία μπορεί να θεωρηθεί και η τέχνη και γενικώς η δημιουργία, καθώς μέσω του έργου του κανείς εκφράζει και μοιράζεται με τους γύρω του κομμάτια του εαυτού του.

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι διάφορες μη λεκτικές πληροφορίες παίρνουν άλλο νόημα ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζονται, οπότε ερμηνεύονται διαφορετικά με βάση το χώρο, τη χρονική στιγμή, την πολιτιστική ταυτότητα όσων εμπλέκονται, κ.τ.λ.. Για παράδειγμα, ένα άγγιγμα μπορεί να εκφράζει αγάπη, οικειότητα, ερωτική έλξη, ή ανάρμοστη συμπεριφορά ανάλογα με το ποιός είναι αυτός που αγγίζει, ποιός είναι αυτός που αγγίζεται ή το που βρίσκονται οι δυο τους.

Συνοψίζοντας λοιπόν, η μη λεκτική επικοινωνία ουσιαστικά αναφέρεται στη μεταφορά κάποιου μηνύματος χωρίς οι λέξεις να είναι απαραίτητες. Το μήνυμα επικοινωνείται από ένα άτομο προς ένα άλλο ή και προς μια ομάδα ατόμων, όπως γίνεται με έναν ομιλητή και το ακροατήριο του. Σημαντικό στοιχείο στην επικοινωνία αυτή όμως, είναι το ότι υπάρχει ένας ή περισσότεροι παραλήπτες οι οποίοι λίγο ή πολύ ενδιαφέρονται και επηρεάζονται από αυτό που λαμβάνουν. Διαφορετικά, αν πρόκειται για ένα μήνυμα χωρίς ενδιαφερόμενους δε μιλάμε για επικοινωνία αλλά για μια πληροφορία που απλώς παρέχεται και δεν καταλήγει πουθενά, όπως η αντανάκλαση ενός μετάλλου στον ήλιο που με την λάμψη του απλώς θυμίζει την ύπαρξή του.

arxiki nsp