Μιλώντας στα παιδιά για τον πόλεμο

Οι επιπτώσεις του πολέμου

 Τις τελευταίες εβδομάδες η επικαιρότητα και οι τρομακτικές εξελίξεις σε σχέση με τον πόλεμο μας έχουν σοκάρει. Παρακολουθούμε έντρομοι εικόνες οικογενειών ξαφνικά να  αποχωρίζονται βιαίως και να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, ανθρώπους να τα χάνουν όλα, να τραυματίζονται ή να σκοτώνονται.

Τέτοια νέα μόνο τρόμο προκαλούν και αγωνία για το πως μπορεί κανείς να επιβιώσει σε τέτοιες συνθήκες. Επιπλέον ως γονείς είναι αδύνατον να φανταστούμε παιδιά να βιώνουν τέτοια πράγματα αλλά και το κατά πόσο γίνεται να προστατευτούν και να πάρουν την απαραίτητα φροντίδα όταν όλα γύρω καταστρέφονται.

Σίγουρα δεν είμαστε εμείς και οι οικογένειές μας στη θέση τους αυτήν τη στιγμή, όμως τα νέα του πολέμου γύρω μας, διαμορφώνουν και τις δικές μας συνθήκες ζωής. Πέραν από τις γενικότερες επιπτώσεις, επηρεαζόμαστε και συναισθηματικά από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Αβεβαιότητα, αγωνία αλλά και φόβος συνθέτουν το περιβάλλον μας αυτήν τη στιγμή, ακόμη και για όσους έχουν τους μηχανισμούς κάπως να απομονώνονται ή να αποφορτίζονται.

Όλα αυτά βεβαίως, δεν ισχύουν μόνο για τους ενήλικες αλλά και για τα παιδιά και μάλιστα ανεξαρτήτου ηλικίας, τα οποία είτε ακούν τα νέα και προσπαθούν να τα κατανοήσουν όπως μπορούν, είτε αντιλαμβάνονται εμμέσως τη γενικότερη ένταση από τη σχέση τους με τους ενήλικες. Είναι γνωστό πως σε συνθήκες γενικότερου άγχους, φόβου ή πίεσης οι ενήλικες δεν είναι το ίδιο συναισθηματικά διαθέσιμοι για τα παιδιά, ενώ πολλές φορές η έντασή τους προκύπτει και στον τρόπο που ανταποκρίνονται ή επικοινωνούν με εκείνα.    

 

Μιλώντας στα παιδιά για τον πόλεμο

Είναι ξεκάθαρο πως το να μιλήσουμε στα παιδιά για κάτι τόσο αρνητικό όσο ο πόλεμος είναι δύσκολο. Αυτήν τη στιγμή η είδηση του πολέμου δε μοιάζει να είναι κάτι που μπορεί να μείνει εντελώς μυστικό καθώς υπάρχει παντού. Ήδη αρκετά παιδιά φέρνουν ερωτήματα στην τάξη και μοιράζονται τα νέα στο παιχνίδι με τους φίλους τους.

Είναι σημαντικό να καλλιεργήσουμε μια ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και ανοιχτής επικοινωνίας για τέτοια δύσκολα θέματα, όπως ο πόλεμος, η απώλεια ή ο θάνατος. Παραμένουμε λοιπόν ειλικρινείς και εμπλουτίζουμε σταδιακά με πληροφορίες αναλόγως με το πόσα γνωρίζει ήδη το παιδί και τι απορίες εκφράζει.

Αυτό που θα κάνει τη διαφορά για να μπορέσει ένα παιδί να ενημερωθεί σωστά, είναι να χτίσουμε την επικοινωνία με έναν προσαρμοσμένο τρόπο, ανάλογα με τις ανάγκες και τις ικανότητές του.

Έχει νόημα να εκμεταλλευόμαστε αυτή την ατυχή συγκυρία για να καλλιεργήσουμε τη συμπόνια στα παιδιά και να εμπλουτίσουμε το συναίσθημά τους για το συνάνθρωπο. Έτσι αποκτούν βαθύτερο νόημα οι σχέσεις και καθώς επεξεργαζόμαστε αυτό που νιώθουμε στα δύσκολα, χτίζεται η ανθεκτικότητα απέναντι στα απρόβλεπτα της ζωής.

Επιγραμματικά, για να μιλήσουμε στα παιδιά για τον πόλεμο:

1. Διερευνούμε τι γνωρίζουν ήδη, ρωτώντας «έχεις ακούσει για τον πόλεμο που γίνεται στην Ουκρανία; Τι γνωρίζεις για αυτό;»
2. Συζητάμε τί πληροφορίες έχουν και πως νιώθουν για αυτές. (πχ «πως νιώθεις για όλα αυτά» ή «ανησυχείς/φοβάσαι). Αναγνωρίζουμε δύσκολα συναισθήματα και λέμε πως είναι φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς έτσι.
3. Διορθώνουμε πληροφορίες που πιστεύουμε πως δεν είναι σωστές και θέλουμε να εξηγήσουμε διαφορετικά. Προσέχουμε το γενικότερο μήνυμα να μην διεγείρει ακόμη περισσότερο φόβο ή αγωνία.
4. Στοχεύουμε στο να καθησυχάσουμε τα παιδιά σε σχέση με τη δική μας ασφάλεια, και τονίζουμε πως ενήλικες (οικογένεια, σχολείο) ασχολούμαστε με το να τα κρατάμε ασφαλή εκτός από το να τα φροντίζουμε.
5. Ενημερώνουμε το περιβάλλον του κάθε παιδιού σχετικά με το τι έχει συζητηθεί ώστε όσοι ερωτηθούν από το παιδί να απαντήσουν ανάλογα και να μην πέσουν σε αντιφάσεις.  
6. Θυμόμαστε πως τα παιδιά είναι δέκτες συναισθημάτων και πληροφοριών που λαμβάνουν από τους γύρω τους χωρίς κάποιος να τους μιλά για αυτά, και συχνά δυσκολεύονται να επεξεργαστούν. Δεν αμφισβητούμε/διαψεύδουμε αντιθέτως αναγνωρίζουμε και καθησυχάζουμε.
7. Βοηθάμε τα παιδιά να βρουν τρόπους να εκφράσουν τα συναισθήματά τους λεκτικά αλλά και με τα χέρια τους δημιουργώντας ή κατασκευάζοντας. Ίσως είναι σημαντικό να σκεφτούν πως μπορούν να προσφέρουν: μια εμψυχωτική ζωγραφιά/κάρτα, συγκεντρώνοντας είδη πρώτης ανάγκης ή με το να στείλουν παλιά τους ρούχα ή παιχνίδια.
8. Έχουμε στο μυαλό μας πως σε δύσκολες περιόδους μπορεί να υπάρχουν διαταραχές στον ύπνο, το φαγητό ή τη συμπεριφορά και τη διάθεση των παιδιών. Επενδύουμε στο καλό πρόγραμμα, το ελεύθερο παιχνίδι και τις δραστηριότητες στη φύση.
9. Καθησυχάζουμε το παιδί καθώς αυτό είναι καθοριστικό για να μπορέσει να αφομοιώσει τις πληροφορίες και να επανέλθει στο χρόνο του πιθανώς με νέα ερωτήματα. Εάν δυσκολευόμαστε ή δε θέλουμε να απαντήσουμε σε αυτά μπορούμε να πούμε: « Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Δεν ξέρω και εγώ την απάντηση, αλλά θα το σκεφτώ και μπορούμε να το ξανασυζητήσουμε.»
10. Δεν υποτιμούμε την αξία της αγκαλιάς, της τρυφερότητας και της σωματικής επαφής γενικότερα για όλους μας.